Wady wzroku
Jakie wady wzroku wyróżniamy? Jak je rozpoznać? Sprawdź, czy masz zdrowe oczy!
Wada wzroku może pojawić się tak naprawdę na każdym etapie naszego życia. Warto więc znać charakterystyczne symptomy, aby móc w porę zareagować i jak najszybciej udać się do specjalisty. Jakie są objawy krótkowzroczności? Po czym poznać astygmatyzm lub dalekowzroczność? Zapraszamy do lektury!
Krótkowzroczność (myopia) - charakterystyczne objawy
Miopia jest spowodowana zbyt dużą mocą układu optycznego oka w stosunku do jego długości. Oznacza to, że osoby krótkowzroczne nie widzą wyraźnie obiektów położonych w większych odległościach. Krótkowzroczność koryguje się soczewkami minusowymi (rozpraszającymi).
Przykład osoba o wadzie -1,00 dioptrii - najdalszy wyraźny punkt będzie widziała w odległości 1 metra. Wszystkie obiekty położone dalej niż 1metr będą tworzyły nieostry obraz. Widzenie z odległości bliższych, niż punkt wyznaczony wadą wzroku dla takiej osoby, możliwe jest dzięki procesowi akomodacji oka. Pacjenci krótkowzroczni wymagają zwykle stałej korekcji okularami lub soczewkami kontaktowymi, by móc swobodnie odbierać pełne informacje wzrokowe z otoczenia.
Nie korygowanie tej wady powoduje stale nieostry obraz tak zwany siatkówkowy, to z kolei powoduje stałe mrużenie oczu, co może wywoływać uczucie zmęczenia, trudności z koncentracją, bóle głowy, oczu oraz inne dolegliwości.W większości przypadków brak właściwej korekcji krótkowzroczności może powodować zwiększanie się wady wzroku.
Wczesne objawy krótkowzroczności, występują przy obserwacji przedmiotów dalekich w gorszych warunkach oświetlenia i polegają na odruchowym zbliżaniu się do obserwowanych obiektów i częstym mrużeniu oczu dla uzyskania lepszej ostrości.
Nadwzroczność, dalekowzroczność (hypermetropia) - czym się objawia?
Związana jest ze zbyt małą mocą układu optycznego oka w stosunku do jego długości. Określenia tej wady refrakcji są dość mylące, gdyż sugerują albo nadzwyczajne zdolności oka (nadwzroczność), albo oczywistą zdolność oka nadwzrocznego do tworzenia ostrych obrazów przedmiotów dalekich. Tymczasem oko dalekowzroczne może odbierać ostre obrazy odległych obiektów jedynie pod warunkiem stałego zwiększenia swej mocy przez akomodację. O ile więc oko miarowe lub krótkowzroczne wykorzystuje aktywność akomodacyjną tylko przy obserwacji bliskiej przestrzeni, to oko nadwzroczne musi akomodować stale na wszystkie odległości.
Powyższe własności sprawiają, że wykrywanie nadwzroczności jest trudniejsze, szczególnie wśród dzieci i osób młodych, czy wtedy, gdy oczy mają duże zdolności akomodacji. Mamy tu do czynienia z ukrytą nadwzrocznością. Podczas badań ostrości wzroku w dal znaki na tablicach czytane są w normie, a młodzi dalekowidze rzadko uskarżają się na zaburzenie ostrości w dal. Jednak stała aktywność akomodacji związana z napięciem mięśni oraz inne zależności związane z widzeniem obuocznym sprawiają, że osoby takie mogą mieć różnorodne dolegliwości, związane ze zmęczeniem układu wzrokowego, w tym bóle oczu i głowy, znaczne zaburzenia koncentracji, problemy z długim czytaniem. W najbardziej widoczny sposób ukryta nadwzroczność może manifestować się zezem akomodacyjnym, w innych może przyjmować bardziej ukryte, dyskretne formy i dolegliwości często nie są kojarzone z układem wzrokowym.
Wśród charakterystycznych objawów u dzieci można wymienić unikanie pracy z bliska (niechęć do czytania) trudności w nauce szczególnie po okresie nauczania początkowego, gdy zdobywanie wiedzy wiąże się z korzystaniem z podręczników oraz ogólne problemy ze skupieniem. Nadwzroczność może być jednym z powodów występowania dysleksji.
W miarę wzrostu organizmu, zdolności akomodacyjne oka zmniejszają się. Stąd młodzi ludzie nadwzroczni mogą odczuwać coraz większe trudności z czynnościami wykonywanymi z bliskich odległości,oraz częściej mogą się również pojawiać problemy z obserwacją przedmiotów dalekich, szczególnie przy gorszych warunkach oświetlenia lub przy ogólnym zmęczeniu organizmu. W zależności od wielkości wady nadwzrocznej dochodzi z czasem do trudności w jej skompensowaniu, słabnącą akomodacją i nadwzroczność przechodzi z utajonej w stan jawny, kiedy bez pomocy okularów lub soczewek kontaktowych niemożliwe jest ostre widzenie przedmiotów dalekich.
Wczesne wykrywanie nadwzroczności, ocena jej stanu oraz wpływu na widzenie obuoczne pozwala na właściwe postępowanie, polegające na odpowiedniej korekcji optycznej i ewentualnej terapii widzenia. Ma to znaczenie w przypadku dzieci w wieku szkolnym, gdyż nie usunięte w porę dolegliwości i problemy wzrokowe mogą znacząco rzutować na tempo i osiągnięcia w rozwoju intelektualnym. Również w starszych grupach wiekowych nadwzroczność nieskorygowana może prowadzić do dolegliwości i znacznego obniżenia efektywności pracy.
Astygmatyzm, niezborność - na czym polega?
Pojęcie astygmatyzmu ze względu na swe obce brzmienie budzi często nieuzasadniony niepokój wśród osób mających tą wadę wzroku.
Tymczasem niewielki astygmatyzm występuje w większości oczu. Różni się on od wymienionych wyżej wad refrakcji tym, że dotyczy różnych przekrojów gałki ocznej. W przypadku omawiania krótkowzroczności i nadwzroczności, moc oka była jednakowa we wszystkich jego przekrojach, czyli powierzchnie załamujące światło miały kształt bardzo zbliżony do czaszy kulistej. Jeżeli powierzchnia załamująca światło będzie bardziej wypukła w jednym przekroju niż w innym, to odpowiednio będą miały różną moc.
Najczęściej mamy do czynienia z astygmatyzmem regularnym, czyli takim, w którym oznaczyć możemy dwa przekroje główne, skierowane do siebie pod kątem prostym. Różnica mocy oka wyznaczona dla obu tych przekrojów wyrażona w dioptriach jest miarą astygmatyzmu.
Astygmatyzm regularny można w zadowalający sposób korygować okularami i soczewkami kontaktowymi, pod warunkiem dokładnego określenia jego wielkości i kierunku przekrojów głównych. W oku astygmatycznym istnieją dwa ogniska obrazowe i dlatego niemożliwe jest tworzenie przez nie wyraźnych obrazów. Przykładowo – jeśli linie pionowe obserwowanego obiektu uda się idealnie odwzorować na siatkówce oka to linie poziome będą mniej lub bardziej rozmyte.
Wielkość astygmatyzmu nie zmienia się znacząco przy obserwacji w różnych odległościach, dlatego wada ta powinna być na stałe korygowana okularami lub soczewkami kontaktowymi. Astygmatyzm może towarzyszyć wadzie krótkowzroczności lub nadwzroczności – wtedy nazywamy go złożonym, albo gdy jeden z przekrojów głównych oka jest miarowy. Wówczas mamy do czynienia z astygmatyzmem prostym.
Korekcja astygmatyzmu związana jest szczególnie przy wysokim astygmatyzmie lub skośnych osiach przekrojów głównych ze znacznymi zmianami geometrii obrazów powstających na dnie oka. Dlatego adaptacja do korekcji wcześniej nie korygowanej wady przebiegać może dłużej niż w przypadku prostej krótkowzroczności lub nadwzroczności. Astygmatyzm nieregularny występuje znacznie rzadziej i może być wrodzony lub jest następstwem urazów oka czy rozwijających się schorzeń np. stożek rogówki.
Prezbiopia, czyli inaczej starczowzroczność
Co to takiego? Na pewno czeka każdego z nas, ale z punktu naukowego wygląda to w następujący sposób. Zdolność zmiany mocy oka przy obserwacji na różne odległości zawdzięczamy elastyczności soczewki wewnątrzgałkowej. W wyniku zmiany napięcia mięśni wewnętrznych oka, soczewka może przybierać mniej lub bardziej wypukły kształt, co powoduje zmiany jej mocy optycznej. Soczewka noworodna jest bardzo elastyczna i może przyjmować niemal kulisty kształt.
Szczególne właściwości soczewki ocznej sprawiają, że jest ona unikalną strukturą w obrębie naszego organizmu. Soczewka wewnątrzgałkowa nie posiada naczyń krwionośnych, co nadaje jej strukturze znaczną przeźroczystość. Powoduje to jednak niewielką możliwość migracji komórek, które się starzeją. Równocześnie w części zewnętrznej soczewka przez niemal całe życie wzbogacona jest o nowe komórki. Wynikiem tych procesów jest stopniowo postępujące usztywnienie struktury soczewki, a co za tym idzie zmniejsza się z czasem jej zdolność do dużej zmiany mocy.
We wczesnym dzieciństwie soczewka oczna może zmieniać moc o kilkanaście dioptrii, co umożliwia miarowemu oku tworzenie wyraźnych obrazów przedmiotów znajdujących się w odległości zaledwie kilku centymetrów. Zdolność ta ulega stopniowemu zmniejszeniu i w wieku około 40 do 42 lat wynosi przeciętnie około 5,00 dioptrii i ulega dalszemu zmniejszeniu. Do dobrego widzenia z bliskiej odległości jest to w zasadzie wartość graniczna, gdyż potrzebujemy ok 2,5 -3 D do bliży i 1 D rezerwy akomodacyjnej. Zmniejszenie możliwości akomodacyjnych sprawia trudności w dłuższej obserwacji przedmiotów bliskich, a w dalszym okresie praktycznie uniemożliwia czytanie drobnego druku lub inne czynności wymagające precyzyjnego widzenia.
Z fizjologicznego punktu widzenia powyższe procesy dotyczą wszystkich ludzi, jednak tempo ich rozwoju jest zmienne, dlatego stawianie tu cezury wiekowej np. 40 lat może być niejednokrotnie mylące. Różne osoby będą potrzebowały pomocy do pracy z bliska w różnym wieku w zależności od rozwojowych cech indywidualnych. Dlatego właśnie mamy do wybory okulary progresywne lub dwuogniskowe, multifocalne soczewki kontaktowe, albo po prostu dwie pary okularów do czytania i do dali. Wybór należy do nas.
